Άσχημα νέα
Όπου απευθυνθείς για να μάθεις τα νέα της επικαιρότητας, παρατηρείς πως στην συντριπτική πλειοψηφία τους οι ειδήσεις αφορούν άσχημα νέα.
Η προφανής εξήγηση γι’ αυτό δεν είναι βέβαια πως όλα πάνε διαρκώς κατά διαόλου, αλλά πως τα άσχημα νέα εν γένει «πουλάνε» περισσότερο. Τραβάνε δηλαδή με μεγάλη ευκολία την προσοχή του κοινού, αλλά και το ενδιαφέρον του. Αυτή η εξήγηση όμως απαιτεί και μια περαιτέρω επεξήγηση του φαινομένου. Τί σημαίνει πως τα άσχημα νέα «πουλάνε»;
Σημαίνει πως μέσα στην καθημερινότητά μας το να νιώσουμε οίκτο είναι πιο εύκολο από το να αισθανθούμε θαυμασμό. Η αυτοματοποιημένη τάση μας είναι να νιώσουμε υπεράνω των άλλων, κι όχι να χαρούμε ταπεινά για ένα καλό, μεγάλο ή μικρό, που συμβαίνει στη ζωή άλλου. Το πώς φτάνει να αυτοματοποιηθεί αυτή η τάση είναι μια άλλη μεγάλη κουβέντα.
Όσον αφορά τα άσχημα νέα της λεγόμενης επικαιρότητας, μαθαίνοντας για τις κακουχίες, ατυχίες και στεναχώριες άλλων ανθρώπων κάπου βαθιά μέσα μας αναθαρρούμε για την δική μας κατάσταση και τύχη, και τη συγκριτική καλοζωία μας. Τί ευχάριστο αίσθημα να νιώθεις πως εσύ είσαι καλά. Πως στο κάτω κάτω, όλα βαίνουν καλώς, αν τα συγκρίνεις με το άσχημο. Δεν είναι και τόσο άσχημα τα πράγματα τελικά, σκέφτεσαι, και κάπως ανακουφίζεσαι.
Στον αντίποδα, τα ευχάριστα νέα για να σε αγγίξουν και να ασχοληθείς με ενδιαφέρον μαζί τους, πρέπει να μπορέσεις να νιώσεις συναισθήματα πρώτ’ απ’ όλα για άλλους, και να αφήσεις για λίγο τον εαυτό σου απέξω. Χωρίς φθόνο, να μπορέσεις να χαρείς με την χαρά του άλλου. Ίσως μόνο, αν μπορείς κι εσύ, να νιώσεις την καλή ζήλεια – αυτή που ο Ησίοδος αποκαλούσε «καλή Έριδα». Αυτή που σε κινεί να παλέψεις κι εσύ για κάτι καλύτερο, στα μέτρα τα δικά σου, στον δικό σου κόσμο. Εκεί έγκειται η διαφορά των καλών με των κακών ειδήσεων – εξού και η δυσ-πωλητότητα των πρώτων.
Υπάρχει βέβαια και μία άλλη επεξήγηση του παραπάνω φαινόμενου, την οποία θεωρώ ανόητη. Πως δηλαδή τα άσχημα νέα πουλάνε επειδή οι άνθρωποι είναι εν γένει κακοί και φθονεροί. Αυτό δεν γίνεται να το υποστηρίξουμε καθώς πρόκειται για μια βολική γενίκευση με μια γερή δόση ματαιοδοξίας. Το να δηλώσουμε δηλαδή πως οι άνθρωποι είναι εν γένει κακοί και φθονεροί υποδηλώνει πως εμείς που το δηλώνουμε αυτό είμαστε καλοί και τίμιοι. Ή έστω αρκετά καλοί και τίμιοι ώστε να παραδεχτούμε την κακία μας. Είναι μια σκέψη παράδοξη, ως και ματαιόδοξη, που θυμίζει το λογικό παράδοξο του Επιμενίδη: Λέει ο Επιμενίδης «όλοι οι Κρητικοί είναι ψεύτες». Ενώ και ο ίδιος είναι από την Κρήτη. Τρέχα γύρευε. Δεν είναι οι άνθρωποι εν γένει κακοί και φθονεροί. Όλοι προσπαθούν για το καλό τους.
Το σημείο στο οποίο θέλω να καταλήξω, ώστε να ξεφύγουμε από την ασχήμια, είναι πως πρέπει, όσο μπορούμε, να αποζητούμε όχι αυτό που «πουλάει» αλλά αυτό που ωφελεί.
Είναι δεδομένο πως τα άσχημα νέα είναι εκ των πραγμάτων πιο άμεσα και άκοπα να καταναλωθούν. Αυτό τα καθιστά δυσλειτουργικά για τον καταναλωτή σε βάθος χρόνου. Ακόμα περισσότερο όταν διαδίδονται με απίστευτη ταχύτητα και μέσα από ένα σωρό διαφορετικά πρίσματα – αξιόπιστα ή μη.
Να πούμε εδώ πως το να σταματήσουμε να μαθαίνουμε τα νέα, προσπαθώντας να προφυλαχτούμε από τη λαίλαπα της ασχήμιας, δεν κάνει καμία ουσιαστική διαφορά. Κάνει μάλλον τα πράγματα χειρότερα γιατί αυτό είναι δειλία και στρουθοκαμηλισμός. Η ηθελημένη άγνοια δεν σε κάνει αθώο, αλλά συνένοχο.
Αντίθετα, αυτό που οφείλουμε να κάνουμε για να υπερβούμε όσο το δυνατόν αυτό το φαινόμενο (το οποίο δεν είναι ίδιον της δικής μας μόνο εποχής) είναι να συνειδητοποιήσουμε πως η διάδοση και η δημοφιλία των άσχημων νέων λειτουργούν ως ένας βούρκος ασχήμιας, ένας ελάχιστος κοινός παρονομαστής, στον οποίο μέσα μπαίνουμε συχνά όλοι να κυλιστούμε. Απέναντι σ’ αυτή την ευ-πωλητότητα οφείλουμε να μεγαλώσουμε, να επεκτείνουμε τον παρονομαστή. Όσο ο παρονομαστής τείνει προς το μηδέν, υπό την μορφή της απαισιόδοξης καταστροφολογίας των άσχημων ειδήσεων, τόσο ο αριθμητής κινδυνεύει να καταστραφεί. Όσο παλεύουμε να μεγαλώσουμε και να επεκτείνουμε τον παρονομαστή, τόση περισσότερη ομορφιά βρίσκουμε γύρω μας την οποία μπορούμε να θαυμάσουμε και ν’ απολαύσουμε. Σε μια νέα επιστημονική ανακάλυψη, σε κάποιο νέο επίτευγμα, σε μια εκπληκτική επίδοση, σε τόσα υπέροχα που συμβαίνουν γύρω μας.
Για να το πω κι αλλιώς, όσο εμμένουμε και παρασυρόμαστε από τα άσχημα αυτού του κόσμου, τόσο μένουμε κολλημένοι στο τί δεν μας αρέσει με αυτόν τον κόσμο.
Η ομορφιά ξεκινάει με τη μεγάλη στροφή να μπορέσουμε να πούμε απλά τί μας αρέσει σε αυτόν τον κόσμο. Τί καλό και όμορφο βλέπουμε γύρω μας, και τί αξίζει να υπερασπίσουμε. Για τί εν τέλει είμαστε διατεθειμένοι να παλέψουμε. Αυτό είναι πάντα ένα εξαιρετικά καλό νέο.
